Bu və ondan sonra gələn ayə Nəsraniləri rədd etməkdir. Allahın lənəti onların üzərinə olsun. Onlara bənzəyan yəhudilərlə Ərəb müşrikləri də elədirlər. Sonuncular mələkləri Allahın qızları hesab etdilər. Allah da hamısını Allahın övladı var söz və iddiasında yalanladı: “O pak və müqəddəsdir” dedi. yəni Allah Təala bundan müqəddəs və ucadır. “Göylərdə və yerdə nə varsa onundur” yəni məsələ onların iftira etdikləri kimi deyildir. Göylərdə və yerdə nə varsa yalnız Ona aitdir. Göylərdə və yerdə olanları təsərrüf edən Odur. O onların yaradıcısı, ruzi verəni və təqdir edicisidir. Onlar Onun əmrinə tabedirlər, onları istədiyinə müəssər edər və onları istədiyi kimi çevirər. Hamısı onun qulu və mülküdür. Onun necə övladı ola bilər ki, övlad ancaq iki mütənasib şeydən əmələ gələ bilər. Allah isə Mubarak və ucadır. Əbədilik və böyüklüyündə onun bənzəri və ortağı yoxdur. Zövcəsi də yoxdur. Bəs belədirsə, Onun övladı necə ola bilər? Necə ki, belə demişdir:
“O, göyləri və yeri icad edəndir. Onun zövcəsi olmadığı halda övladı necə ola bilər? Hər şeyi O xəlq etmişdir. O, hər şeyi bilir” (Ənam, 101), və belə demişdir: (Kafirlər:) ‘Ər-Rəhman özünə övlad götürmüşdür!’– dedilər. Siz olduqca pis bir iş tutdunuz. Bundan az qaldı göylər parçalansın, yer yarılsın və dağlar yerindən qopub uçsun – ər-Rəhmana övlad isnad etdiklərinə görə. Ər-Rəhmana özünə övlad götürmək yaraşmaz. Göylərdə və yerdə olanların hamısı ər-Rəhmanın hüzuruna ancaq bir qul kimi gələcək (Allah) onları hesablamış və bir-bir saymışdır. Onların hər biri Qiyamət günü Onun hüzuruna tək-tənha gələcək. (Məryam 88-95). Allah Təala belə demişdir: “De: ‘O Allah Təkdir! Allah Möhtac deyildir. O, doğmadı, doğulmadı. Onun bənzəri də yoxdur’. (İxlas, 1-4).
Allah Təala bu ayələrdə özünün əzəmətli seyyid (sahib, ağa) olduğunu, özündən başqa bütün şeylərin onun məxluqu (yaradılanı) və özünün də onların Rəbbi olduğunu təsbit etmişdir. Bəs bu halda, Onun övlad necə ola bilər? Buna görə də Buxari Bəqərədəki bu ayənin təfsirində belə demişdir: Bizə Əbu yamən, o da Şueybdan, o da Abdullah İbn Əbi-Hüseyndən, o da Nafi İbn Cubeyr İbn Mutimdən o da İbn Abbasdan nəql etdi ki, Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) dedi ki: Allah Təala belə dedi: Adəm oğlu məni yalanladı, buna onun haqqı yoxdur, məni söydü buna da haqqı yoxdur. Məni yalanlaması mənim onun əvvəlki kimi təkrar yarada bilməməyimi iddia etməsidir. Mənə söyməsi də mənim övladım olduğunu söyləməsidir. Zövcə vəya övlada sahib olmaqdan özümü tənzih edərəm. Bunu bu şəkildə yalnız Buxari rəvayət etmişdir.
İbn Mərduveyh də belə demişdir: Bizə Əhməd İbn Kamil o da Muhəmməd İbn İsmayıl Tirmizidən o da Muhəmməd İbn İshaq İbn Muhəmməd Əl-Fərvidən o da Əbuzzənaddan o da Arəçdən o da Əbu Hureyrədən rəvayət edir ki, peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) belə demişdir: Allah Təala deyir ki: Adəmoğlu məni yalanladı. Buna haqqı yoxdur. Məni yalanlaması məni əvvəldəki kimi yarada bilməz deməsidir. İkinci yaratmaq mənim üçün daha asandır. Mənə söyməsi də Allahın övladı var deməsidir. Mən Allaham-təkəm, Samədəm (hər kəs mənə möhtacdır). Doğmadım, doğulmadım, kimsə mənə bərabər deyildir. İki Səhihdə Rəsulullah (salləllahu aleyhi və səlləm) belə demişdir: Eşitdiyi əziyyat verici sözə Allahdan daha səbirli heç kim yoxdur, onlar Ona övlad nisbət edərlər ama buna baxmayəraq O da onlara ruzi və sağlamlıq verər.
“Hər şey ona baş əyir” İbn Əbi Hatim belə demişdir: Bizə Əbu Səid Əsəç o da Əsbatdan o da Mutarrifdən o da Atiyyədən o da İbn Abbasdan nəql edir ki: “İtaət edərlər”sözü namaz qılarlar deməkdır. İkrimə ilə Əbu Malik də “İtaət edərlər” bütün ibaətlərin ona aid olduğunu iqrar edərlər, deməkdirdemişdilər. Səid İbn Cubeyr də: “Hər şey ona İtaət edər” bu xlasdır, demişdir. Rəbi İbn Ənəs də bu, qiyamət günündə Allahın hüzurunda durmaqdır, demişdir. Suddi də qiyamət günündə itaət edərlər demişdir. Xusayf da Mucahiddən “Qanitun”- itaət edənlərdir. Dedi insan ol, o da oldu, uzunqulaq ol dedi o da oldu, dediyini nəql etmişdir. İbn Əbi Nəcih də Mucahiddən Qanitun – itaət edənlərdir demişdir. Kafirin itaəti də istəməsə də kölgəsinin səcdə etməsidir, demişdir. Mucahiddən nəql edilən bu rəyi İbn Cərir bəyanmiş, bütün rəyləri ehtiva eləyir demişdir. Çünki qunut Allaha itaətdir, Onun qarşısında acizanə durmaqdır. Bu da şəri və qədəri olur. Necə ki, Allah Təala belə demişdir: Göylərdə və yerdə olan məxluqlar da, onların kölgələri də səhər-axşam istər-istəməz Allaha səcdə edir (Rad, 15).
Quranda qeyd edilən qunutdan bu məqsəd olmasına dair hədis varid olmuşdur. Necə ki, İbn Əbi Hatim belə demişdir: Bizə yusuf İbn Abdul Əla o da İbn Vəhbdən o da Amr İbn Harisdən o da Dərrac Əbussəmhdən o da Əbuheysəmdən o da Əbu Səid Əl-Xudridən nəql edir ki, Rəsulullah (salləllahu aleyhi və səlləm) belə demişdir: “Qurandakı bütün qunut hərfləri itaət mənasındadır”. İmam Əhməd də bənzər sənədlə Həsən İbn Musadan o da İbn Ləhiadan o da Dərracdan nəql etmişdir. Ancaq bu sənəddə zəiflik olduğu üçün ona güvənilməz. Hədisi mərfu saymaq da doğru deyil. Bir səhabənin vəya daha əvvəldə birinin sözü ola bilər. Təfsirlərdə bu sənədi görmək olar amma içindəki naqisliklər səbəbindən ona aldanmamalıdır. Çünki sənəd zəifdir. Allah ən doğrusunu biləndir.
“Göyləri və yeri icad edən Odur” yəni keçmişdə bir nümunəsi olmadan yaratmışdır, deməkdir. Mucahid ilə Suddi: Bu dilçiliyin tələbidir, demişlər. Bunun üçündür ki, sonradan olan şeya bidət deyilir. Necə ki, Səhih Müslimdə belə gəlmişdir: Hər sonradan olan yenilik bidətdir. Bidət iki qismə ayrılır: Bəzən şəri bidət də olur. Misal üçün “hər sonradan olan yenilik bidətdir və hər bidət də zəlalətdir” hədisində olduğu kimi. Bəzən də lüğəti mənasında da qəsd edilir. Misal üçün: Möminlərin əmiri Ömər İbn Xəttabın onları təravih namazına toplanıb davam etmələrini görəndə: Bu nə gözəl bidətdir, deməsi kimi.
İbn Cərir belə demişdir: Bədi mubdi mənasındadır. Əsli belə olduğuna görə bədi deyilmişdir. Necə ki, mülim üçün əlim, müsmi üçün səmi deyilməsi kimi. Mübdi də ərsəya gətirən, icad edən mənasındadır. Heç kimsə onun bənzərini ərsəya gətirməmiş, icad etməmişdir. Buna görə də, dində bidət edənə mübtədi deyilmişdir. Çünki o heç kimin etmədiyi bir şeyi etmişdir. Bu şəkildə daha əvvəl misalı qeyd olunmayən bütün söz və əməllər də belədir. Ərəblər də bu əməli edəni mubtədi adlandırmışlar. Aşa İbn Saləbə də Həvzə İbn Əli Əl-Hənəfini mədh edərkən həmin sözü bu mənada istifadə etmişdir:
Böyüklər söz desə onları dinlər
İstərsə özü də yenilik gətirər
yəni istədiyini icad edər, deməkdir. İbn Cərir də belə demişdir: Ayənin mənası belədir: Allah övladı olmaqdan münəzzəhdir. O göylərin və yerin sahibidir. Hamısı onun təkliyinə şahidlik eləyar. Ona itaəti qəbul edər. Onları yoxdan var edən, yaradan, şəkil verən Odur. Bunu edərkən də heç kimdən nümunə və misal almamışdır. Burada Allahu Təala qullarına bunu bildirmiş olur ki, şahidlik edənlərdən biri də Allahın oğludur deya iddia etdikləri İsa Məsihdir. yenə xəbər verir ki, göyləri və yeri bənzərsiz yaradan Allah, İsa Məsihi də qüdrəti ilə atasız olaraq yaratmışdır. Bu İbn Cərir rahmətullahın gözəl və özünəməxsus bir rəyidir.
O, bir işi yaratmaq istədikdə ona ancaq: ‘Ol!’– deyar, o da olar. Bununla Alah Təala mükəmməl qüdrətini və böyük gücünü bəyan etmiş olur. O bir şey təqdir edər və olmasını istəyarsə ona sadəcə “ol” deyar, yəni bunu bir dəfə söyləyar, o da iradə etdiyi kimi var olur. Necə ki, belə demişdir: Bir şeyi (yaratmaq) istədikdə ona təkcə: ‘Ol!’ deyar, o da olar. (yasin: 82). Biz bir şeyi (yaratmaq) istədikdə, ona ancaq: ‘Ol!’– deyirik, o da olur. (Nəhl 40) Və belə də demişdir: Biz bircə dəfə əmr edirik, o da bir göz qırpımında yerinə yetir.(Qəmər 50) Şair də belə demişdir:
İstərsə o Allah, bir şeyi etmək
Kifayətdir ona bircə “Ol” demək
yenə bununla buna diqqət çəkmişdir ki, İsanın yaradılması da “ol” əmri ilədir. O da Allahın ona əmr etdiyi kimi oldu. Allah Təala belə demişdir: Həqiqətən, Allah yanında İsanın məsəli Adəmin məsəli kimidir. Onu torpaqdan yaratdı, sonra isə ona ‘Ol!’– dedi, o da oldu. (Əli-İmran, 59).