Allah Təala deyir ki: Sizə mənna ilə bildirçin endirmə nemətimi xatırlayın. O təmiz, faydalı, yaxşı həzm olunan və yüngül bir yeməkdir. Sizin də üz döndərmənizi və sizə rüzi təyin etdiyimiz şeydən sıxılaraq Musadanbunları dəyarsiz tərəvəzlərlə dəyişdirməsini istəməyinizi xatırlayın. Həsən Bəsri (rahmətullahi aleyh) belə demişdir: Buna qane olmadılar və səbr edə bilmədilər. Keçmiş həyat tərzlərini xatırladılar. Onlar mərcimək, soğan, tərəvəz və sarımsaq yetişdirən bir qövm idi. “Ey Musa, biz tək növ yeməya səbr edə bilmərik; Rəbbinə dua et bizə yerin bitidiklərindən; tərəvəzindən; sarımsağndan, mərciməyindən və soğanından bitirsin” dedilər. Onlar mənna və bildirçin əti yedikləri halda nə üçün bir növ yemək dedilər? Çünki hər gün eyni şeyi yeyirlərdi, dəyişmirdi. Ona görə tək növ dedilər. Tərəvəzlər-xiyar, mərcimək, soğan və bütün bunlar onlar üçün bilinən yeməklər idi. Fum kəliməsinə gəldikdə isə, sələf alimləri onun mənasında ixtilaf etmişdilər. İbn Məsud qiraətində sə ilə “və sumihə” demişdir. Eyni şəkildə Mucahid Leys İbn Əbi Suleymin rəvayətində də onu sarımsaq ilə təfsir etmişdir. Rəbi İbn Ənəs ilə Səid İbn Cubeyr də elə demişdilər. İbn Əbi Hatim belə demişdir: mənə atam o da Amr İbn Rafidən o da Əbu Umarə yaqub İbn İshaq Əl-Bəsridən o da yunisdən nəql edir ki, Həsən Bəsri: “və fumihə” sözündə: İbn Abbas sarımsaqdır demişdir. Belə də demişlər: Qədim dildə: Fumu deyirdilər ki, çörək bişirin deməkdir. İbn Cərir də belə demişdir: Bu doğrudur.Bu hərflərin yer dəyişdirilməsindəndir. Misal üçün vəqau fi asurin şərrin və afurin şərrin; əsafiy və əsasiy; məğafir və məğasir deyirlər, bunun kimi çox kəlimə vardır ki, məxrəcləri yaxın olduğu üçün fə-ni sə ilə dəyişdirirdilər. Allah ən doğrusunu biləndir. Başqaları da belədemişdilər: fum buğdadır. O, çörək düzəldilən dənli bitkidir. İbn Əbi Hatim belə demişdir: Bizə yunus İbn Abduala oxuyaraq, o da İbn Vəhbdən oxuyaraq, o da Nafi İbn Əbi Nuaymdan nəql edir ki,İbn Abbasa “və fumiha” sözü soruşuldu, o da: buğdadır, dedi. İbn Abbas: “Uhəyha İbn Cəllahın bu beytini eşitmədinmi?” dedi:

Mən Mədinəyə buğda ziraətindən

Gələn ən zəngin adam idim

İbn Cərir belə demişdir: Bizə Əli İbn Həsən o da Muslim Əl-Cuhənidən o da İsa İbn yunusdan o da Rəşid İbn Qureybdən o da atasından nəql edir ki, İbn Abbas “və fumiha” sözündə: Fum- Haşimilərin ləhcəsində buğdadır demişdir. Əli İbn Əbi Talha, Dəhhaq və İkrimə də İbn Abbasdan belə rəvayət etmişlər. İbn Abbas: Fum buğdadır, demişdir. Sufyan Sevri İbn Cureycdən o da Mucahid ilə Atadan: Fum çörəkdir, demişlər. Hüşeym yunusdan o da Həsəndən o da Hüseyndən nəql edir ki, Əbu Malik: Fum buğdadır demişdir. İkrimə, Suddi, Həsən Bəsri, Qatadə, Əbdurrəhman İbn yəzid və digərləri  də belə demişdilər. Allah ən doğrusunu biləndir. Covhəridə Fum buğdadır demişdir. İbn Düreyddə Sünbüldür demişdir. Qurtub,i Ata ilə Qatadədən “Fum ondan çörək bişirilən hər bir şeydir” dedikləri rəvayət olunur. Bəziləri də o noxuddur demişdir. Bu da Şam ləhcəsidir. Bu səbəbdən də onu satana  fumi əvəzinə fəmi deyirlər. Buxari belə demişdir: Bəziləri bütün qida üçün olan bitkilərə fum demişdir.

Musa “Siz xeyirli olan şeylərin daha dəyarsiz şeylərlə əvəz olunmasınımı istəyirsiniz?” dedi. Ayədə onları bu dəyarsiz şeyləri istədikləri üçün danlama və qınama vardır. Halbuki onlar bol, həzmi asand, xoş və gözəl bir dolanışıq içərisində idilər.

“İhbitu misran”sözü  bu şəkildə tənvinli  və hallanandır. Osman radiyallahu anhın nüsxələrinə əsaslanan imamların mushaflarında (Quran nüsxələrində) da əliflə yazılmışdır. Cumhur da belə tənvinli oxumuşdur. İbn Cərir belə demişidr: Mən başqa cürə tınvinsiz oxunmasına icazə verimrəm bütün mushaflarda belədir. İbn Abbas “şəhərə enin” ayəsi haqqında “hərhansı bir şəhərə” demişdir. Bunu İbn Əbi Hatim, əbu Səid əl Bakkaldan o da İkrimədən rəvayət etmişidr. Suddi, Qatədə, Rəbi İbn Ənəsdən də belə  rəvayət edilmişdir. İbn Cərir belə demişdir: Ubey İbn Kab ilə İbn Məsud qiraətində tənvinsiz və hallanmayən olaraq ihbitu misra şəklində keçməkdədir. Sonra Əbu Aliyə ilə Rəbi İbn Ənəsdən onu Fironun Misiri olaraq təfsir etdikləri rəvayət edilmişdir. İbnəbi Hatim də Əbu Aliyə, Rəbi və Aməşdən də belə rəvayət etmişdir. İbn Cərir belə demişdir: Hallanan olmaqla bərabər ondan Fironun Misiri qəsd edilməsi də icazəlidir. O zaman mushaf yazısına tabe olunmuş olur. Necə ki, “Qavariran, qavarira” də belədir: İnsan (15,16). Sonra İbn Cərir tərəddüt etmiş; “Onunla Fironun Misiri qəsdedilmişdir yoxsa hər hansı bir şəhər mi?,” demişdir.Doğru olan hər hansı bir şəhər olmasıdır, Çünki İbnAbbas və digərlərindən belə rəvayət edilmişdir. Məna da buna görədir. Çünki Musa əleyhissalam onlara bu istədikəriniz az tapılan bir şey deyildir. O girdiyiniz hər şəhərdə bol miqdarda olur. Bu qədər dəyarsiz və çox olan şeyi Allahdan istəməyim doğru deyildir, demək istəmişdir. Buna  görə də “Siz xeyirli olan şeylərin daha dəyarsiz şeylərlə əvəz olunmasınımı istəyirsiniz? Şəhərə girin! Şübhəsiz ki, (orada) istədiyinizi taparsınız!” demişdir. Onların bu istəyi naşükürlük və ədəbsizlik qəbilindən olduğu üçün cavab verilməmişdir. Allah ən doğrusunu biləndir.

Onlara zəlillik və düşgünlük üz verdi və onlar Allahın qəzəbinə düçar oldular. Bu ona görə idi ki, onlar Allahın ayələrini inkar edirdilər və peyğəmbərləri haqsız yerə öldürürdülər. Bu onların asi olduqlarına və həddi aşdıqlarına görə idi. Allah Təala buyurur: Onlara zəlillik və düşgünlük üz verdi, yəni onların üzərinə qoyuldu, artıq nə şəriət, nə də Qədər etibarı ilə bu onlardan getməz. yəni həmişə xor və zəlil olarlar. Kim onları tapsa alçaldar və xor görər. Onlara alçaqlıq damğası vurulmuşdur. Onlar bununla bərabər öz nəfslərində də acizdirlər miskindirlər. Dəhhaqdan İbn Abbas: Onlara zəlillik və düşgünlük üz verdi ayəsi haqqında onlar cizya verməya məhkumdurlar demişdir. Abdurrazzak, o da Mamərdən rəvayət edir ki, Həsənul Basri və Qatadə bu ayə haqqında  belə demişdir: Onlar alçalaraq nəqd şəkildəcizya verirlərdemişdilər. Dəhhaq da zilləti alçaqlıq kimi təfsir etmişdir. Həsən də: Allah onları xar etdi, özlərini müdafiə edə bilməzlər, demişdir. Onları Müsəlmanların ayəqları altına aldı. Bu ümmət onları yetişdiyi vaxt, məcusilər belə onlardan cizya alırdılar. Əbu Aliyə Rəbi İbn Ənəs və Suddi, “Məskənət” yoxsulluqdurdemişdilər. Atiyyə əl Avfi də, xəracdır demişdir. Dəhhaq da cizyadir demişdir. Allahın qəzəbinə düçar oldular: Dəhhaq bu ayə haqqında “Allahın qəzəbinı qazandılar” demişdir. Rəbi İbn Ənəs də üzərlərinə Allahın qəzəbi vaqe oldu, demişdir. Səid İbn Cubeyr də “Allahın qəzəbini qazandılar” demişdir. İbn Cərir də “Və bəu  bi ğadabın minallah” ayəsi haqqında “Allahın qəzəbi ilə geri döndülər,” demişdir. “Bəə” sözü  xeyir və ya şərlə bir yerdə işlənir. Bəə filanun bizenbihi yabuu bihi beven və bəvaən deyilir. “İnni uridi ən təbuə bi ismi və ismik” (Maidə 20) ayəsi də belədir ki, mənimdə sənin də günahlarımızla geri qayıtmağını, onların mənə deyil sənə dönməsini istəyirəm, deməkdədir. Kəılamın mənası belədir: O zaman Allahın qəzəbini yüklənmiş olaraq döndülər, üzərlərinə Allahın qəzəb gəlmişdir. Allah onlara qəzəblənmişdir.

Bu ona görə idi ki, onlar Allahın ayələrini inkar edirdilər və peyğəmbərləri haqsız yerə öldürürdülər, Allah Təala deyir ki, bu zillət və yoxsulluq cəzasının onlara verilməsi və qəzəbə düçar olmaları, haqqa qarşı təkəbbürlənməklərindən və Allahın ayələrini inkar etmələrinə görədir. Şəirəti daşıyan peyğəmbərləri və onlara tabe olanları xor görməklərinə görədir. Onlara etibar etmədilər və sonunda onları öldürməya kimi getdilər. Bundan daha böyük bir küfür yoxdur. Çünki onlar Allahın ayələrini inkar etdilər və peyğımbərləri haqsız yerə öldürdülər. Bunun üçündür ki , səhihliyində ittifaq olunan hədisdə Rəsulullah (salləllahu aleyhi və səlləm) belə demişdir: Təkəbbürlük, haqqı tanımamaq və insanları xor görməkdir. İmam Əhməd rahmatullahı aleyh də belə demişdir: Bizə İsmayıl, o da İbn Avndən, o da Amr İbn Səiddən, o da Humeyd İbn Əbdurrəhmandan rəvayət edir ki, İbn Məsud belə demişidir: Mən gizli söhbət edənlərdən çəkinmədən onlara yaxınlaşardım,kimliyindən aslı olmayəraq.  Rəsulullah (salləllahu aleyhi və səlləm)in yanına gəldim. yanında Malik İbn Mirarə Ər-Ruhəvi vardı. Hədisin (Söhbətin) sonuna çatdım, belə deyirdi: “Ey Allahın Rəsulu, gördüyün kimi mənə bu qədər gözəllik verilmişdir. Heç bir kəsin məni ayəqqabımın iki bağında belə keçməsini istəmərəm. Bu həddi aşmaqdır?” dedi. O da: Xeyir, bu həddi aşmaq deyildir. Ancaq həddi aşamaqtəkəbbürlənməkdir, dedi, yaxud haqqı tanımamaq və insanları xor görməkdir, özünü onlardan üstün saymaqdır, dedi. Bunun üçündür ki, İsrail oğulları Allahın ayələrini inkar etmə, peyğəmbərləri öldürmə kimi küfrü vacibedən şeyləri etdikdə, Allah onlara qarşısı alınmaz qəzəbini endirdi. Onlara dünya zillətinin yanında əməllərinin tam qarşılığı olaraq axirət zillətini də verdi. Əbu Davud ət Tayəlisi belə demişdir: Bizə Şöbə  da Aməşdən o da İbrahimdən, o da Əbu Mamərdən nəql edir ki, Abdullah İbn Məsud belə demişdir: İsrail oğulları bir gündə üç yüz peyğəmbər öldürür, sonra da axşam üstü tərəvəz bazarını qurardılar. İmam Əhməd belə demişdir: Bizə Abdussaməd o da Əbandan o da Asımdən o da Əbu Vaildən o da Abdulah İbn Məsuddan nəql edir ki, Rəsulullah salləllahu aleyhi vəsəlləm belə demişdir: Qiyamət günündə şiddətli əzaba düçar olanlar peyğəmbərin öldürdüyü və ya peyğəmbər öldürən, zəlalətdə olan imamı (başçı) və rəsm heykəl ərsəya gətirənlər. “Məhz bunlar üsyan etdikləri və həddi aşdıqlarına görədir”: Bu da çəkdikləri cəzanın başqa bir səbəbidir. Onlar üsyan edərdilər və həddi aşırdılar. Asilik — qadağaları etməkdir. Həddi aşmaq da icazə verilən və əmr edilənin xaricinə çıxmaqdır. Allah ən doğrusunu biləndir.