Allah, xəsislik edənləri və atalarına, analarına xeyirxah olmayanları, qohumlara, yetimlərə, yoxsullara, yaxın qonşuya, uzaq qonşuya, uzaq yoldaşa, yolda qalana və əlləri altında olan kölələrə yaxşılıq etməkdən çəkinənləri qınayır. Xəsislik edərək Allahın haqqını pozmaqları ilə bərabər, digər insanlara da xəsisliyi tövsiyə edərlər. Rəsulullah (salləllahu aleyhi və səlləm) demişdir: «Xəsislikdən daha pis bir xəstəlik varmı?» O buyurmuşdu: «Xəsislikdən uzaq olun, o, sizdən əvvəlkiləri məhv etdi; Onlara qohumluq əlaqələrini tərk etdirdi və bütün günahları etməyə sövq etdi”.

«Allahın Öz lütfündən onlara verdiyini gizlədirlər«. Buna görə xəsis, Allahın nemətini inkar edər, onu göstərməz, açığa çıxarmaz, nə yeməyində, nə geyimində, nə də verdiyində göstərər. Necə ki, Allah təala buyurur: “Həqiqətən, insan Rəbbinə qarşı yaman nankordur, özü də buna şahiddir” (əl-Adiyat, 6, 7), yəni halı və xasiyyəti ilə. «Həqiqətən, o, var-dövlətə çox hərisdir» (əl-Adiyat, 8). Burada isə demişdir: “Allahın Öz lütfündən onlara verdiyini gizlədirlər”. Bu səbəblə də onları qorxudaraq buyurur: «Biz kafirlər üçün alçaldıcı bir cəza hazırlamışıq«. Küfr bağlamaq və örtmək deməkdir. Xəsis də Allahın nemətini örtər, gizlədər və nankorluq edir. O, Allahın nemətlərinə küfr edər. Hədisdə deyilmişdir: “Allah quluna bir nemət verdikdə, izini onun üzərində görmək istəyir.” Peyğəmbərin (salləllahu aleyhi və səlləm) duasında deyilir: Allahım, bizi nemətlərinə şükür edənlərdən, sənə həmd edənlərdən, onu qəbul edənlərdən – bir rəvayətdə: onu danışanlardan – et və üzərimizdəki nemətini tamamla.”

Sələflərdən bəziləri bu ayəni Peyğəmbərimizin (salləllahu aleyhi və səlləm) xüsusiyyətlərini gizlədən xəsis yəhudilərin mənasında qəbul etmişlər. Buna görə Allah təala «Biz kafirlər üçün alçaldıcı bir əzab hazırlamışıq» dedi. Bunu İbn İshaq, o da Muhəmməd ibn əbi Muhəmməddən, o da İkrimədən və ya Səid ibn Cübeyrdən, o da İbn Abbasdan rəvayət etmişdir. Bunu Mucahid və bir çoxları demişlər. Şübhə yoxdur ki, ayənin belə ehtimalı da mümkündür. Ancaq ayənin zahiri mənası mal xəsisliyi ilə əlaqədardır. Elmin gizlədilməsi buraya daxil olsa da, qohumlara və zəif insanlara kömək etmək mənasındadır. Arxası ilə gələn «mallarını insanlara göstərmək məqsədilə xərcləyir» ayəsi də belədir. Çünki əvvəldə əlləri bərk, qınanan insanlar haqqında danışdı, sonra verdiklərindən şan-şöhrət gözləyən, comərdlikdə tərif ediləcəyini uman, riyakarları zikr etdi. Bu əməllərdən Allahın üzünü istəməzlər.

Bir hədisdə cəhənnəmi ilk alovlandıracaq üç nəfərdən bəhs edilmişdi. Onlar: Alim, döyüşçü və malını göstərmək üçün xərcləyəndi. Mal sahibi deyər: “Mənim nə qədər sevdiyim mallarım var idisə Sənin yolunda xərclədim”. Allah buyurar: «Yalan söylədin, sən, səxavətlisən desinlər deyə, xərclədin, o da sənə deyildi». Yəni, mükafatını dünyada aldın və bu da etdiyin əməldə almaq istədiyin idi.

Hədisdə, Rəsulullah (salləllahu aleyhi və səlləm) Adiy ibn Hatimə dedi: “Atan arzusuna çatdı”. Başqa bir hədisdə, Abdullah ibn Cədan barəsində, Rəsulullahdan (salləllahu aleyhi və səlləm) soruşdular: «Xərcləməsindən və kölə azad etməsindən ona bir fayda varmı?» O dedi: “Xeyr, həyatında bir gün belə, Rəbbim, cəza günü günahlarımı bağışla, demədi».

Buna görə Allah təala buyurur: “Allaha və Axirət gününə inanmırlar. Kimin yoldaşı şeytandırsa, o, necə də pis yoldaşdır”. Yəni, şeytan onları etdikləri çirkin əməllərə və itaəti doğru etməkdən sapmağa sürüklədi. Çünki onları bəzədi və çirkinlikləri onlara gözəl göstərdi. Buna görə Allah buyurdu: «Kimin yoldaşı şeytandırsa, o, necə də pis yoldaşdır«. Bu mənada şair demişdir:

Adamın özü barədə yox, onun dostu barədə soruş

Hamı öz dostunun arxasınca gedir.

Sonra Allah təala dedi: «Məgər onlar Allaha və Axirət gününə iman gətirib Allahın onlara verdiyi ruzidən xərcləsəydilər, nə itirərdilər?» Yəni, nə olardı ki, əgər onlar yaxşı işlər görənlərin və Allahın bəxş etdiyini Allahın yolunda xərcləyənlərin axirətdə əcrini almaq ümidi ilə, doğru yola yönələrək riyakarlığı tərk edib ixlas və imana tərəf dönsəydilər?

« Allah onları bilir!» yəni, O, onların yaxşı və pis niyyətlərini bilir. Müvəffəqiyyətə layiq olan şəxsi bilir və onu müvəffəq edir, ona doğru yolu göstərir, onu o vəsilə ilə razı olacağı əmələ sövq edir. Əli boş qalanları və ilahi mühitdən qovulanları da bilir. Hansı ki, onun qapısından qovulan kəs, dünya və axirətdə ziyan və xəsarət içində olar. Bundan Allaha sığınırıq.