“Rəbbi onlara belə cavab verdi” yəni, Rəbbləri cavab verdi. Necə ki, şair deyir:

Bir nəfər: Ey çağrıya cavab verən deyə səsləndi,

Halbuki, başqası belə cavab verməz

Səid ibn Mənsur demişdir: Bizə Sufyan danışdı, o da Amr ibn Dinardan, o da Ummu Sələmə ailəsindən olan Sələmə adlı bir kişidən deyir ki, Ummu Sələmə Rəsulullaha (salləllahu aleyhi və səlləm) dedi: «Ey Allahın Rəsulu, Allahın qadınların hicrətindən bəhs etdiyini eşitmirik.» Allah təala bu ayələri nazil etdi: “Rəbbləri onlara belə cavab verdi: “Mən, sizlərdən işlər görən – istər kişi, istərsə də qadın olsun, – heç bir kəsin əməyini puç etmərəm”. Ayə sonuna kimi. Ənsarlarda biri dedi: Kəcavə içində bizə gələn ilk qadın odur.

Bunu Hakim də Mustədrəkində Sufyan ibn Ueynədən rəvayət etmişdir. Sonra demişdir: Buxarinin şərtinə görə səhihdir. İkisi də təxric etməmişlər.

İbn əbi Nəcih isə, Mucahiddən, o da Ummu Sələmədən onun belə dediyini rəvayət etmişdir: Son nazil olan ayə budur: “Rəbbləri onlara belə cavab verdi: “Mən, sizlərdən işlər görən – istər kişi, istərsə də qadın olsun, – heç bir kəsin əməyini puç etmərəm”. Bunu İbn Mərduveyh rəvayət etmişdir.

Ayənin mənası belədir: Ağıl sahibləri möminlər yuxarıda keçdiyi kimi Rəbblərindən istədiyi şeyləri istəyərkən, Rəbbləri də buna dərhal cavab vermişdir. Bu ayədəki kimi: “Qullarım səndən Mənim barəmdə soruşsalar, Mən yaxınam, Mənə yalvaranın duasını yalvardığı vaxt qəbul edərəm. Qoy onlar da Mənim çağırışımı qəbul edib Mənə iman gətirsinlər ki, doğru yola yönələ bilsinlər” (Bəqərə, 186).

“Mən, sizlərdən işlər görən – istər kişi, istərsə də qadın olsun, – heç bir kəsin əməyini puç etmərəm” bu cavab verməyi təfsir etməkdir, yəni onlara cavab verərək dedi: Əməl edənin əməlini zay etməyəcəyini, kişi olsun qadın olsun əməl edənin əməlini ona əskiksiz ödəyəcəyini bildirdi. “Siz bir-birinizdənsiniz” yəni hamınız savabımda eynisiz. “Hicrət edənlərin” yəni şirk diyarını tərk edib iman diyarına gələnlər, sevimlilərini, dostlarını, qardaşlarını və qonşularını tərk edənlər, deməkdir. “Yurdlarından çıxarılanlar” yəni müşriklərin təzyiqindən məcburiyyət qarşısında qaçanlar, deməkdir. Buna görə “Mənim yolumda əziyyətə düçar olanların” demişdir. Yəni, insanlara qarşı günahları tək Allaha iman etmələri idi. Necə ki, Allah təala buyurur: “Peyğəmbərləri və sizləri Rəbbinizə iman etdiniz deyə qovurlar” (Mumtəhinə, 1). O buyurur: “onlardan yalnız Qüdrətli, Tərifəlayiq Allaha iman gətirdiklərinə görə intiqam alırdılar” (Buruc, 8).

“Vuruşanların və öldürülənlərin” bu da Allah yolundakı məqamların ən ucasıdır, atının ayağlarını doğrayar, üzünü torpağa qana bulayar. İki Səhihdə belə sabit olmuşdur: Bir adam Rəsulullahdan (salləllahu aleyhi və səlləm) soruşdu: «Ey Allahın Rəsulu, Allah yolunda səbir edərək, savabını Ondan umaraq, irəli atılıb, geriyə dönməyib öldürülsəm, Allah günahlarımı bağışlayar?» O da: «Bəli» – dedi. Sonra dedi: «Necə dedin?» O da dediyini təkrar etdi. Rəsulullah (salləllahu aleyhi və səlləm) dedi: «Bəli, borc istisna olmaqla. Bunu mənə az öncə Cəbrayıl söylədi.» Buna görə Allah təala buyurur: “əlbəttə, təqsirlərindən keçəcək və onları altından çaylar axan Cənnət bağlarına daxil edəcəyəm”. Yəni arasından süd, bal, şərab, şirin su və daha gözlərin görmədiyi, qulaqların eşitmədiyi və necəliyi bir insanın qəlbinə gəlməyən çayların axdığı Cənnətlərə, deməkdir.

“Allah tərəfindən bir mükafatdır” savabı Özünə izafət etməsi və nisbət etməsi onun böyüklüyünü göstərmək üçündür. Çünki kərəm sahibi ancaq bol və çox verir. Şair dediyi kimi:

Əgər əzab versə, can alar

Əgər verirsə çox verər, heçnə azaltmaz.

“Gözəl mükafat məhz Allahın dərgahındadır” yəni yaxşı əməl edənə veriləcək gözəl mükafat Onun yanındadır.

İbn Əbu Hatim demişdir: Duheym ibn İbrahimdən rəvayət edilmişdir: bizə Vəlid ibn Muslim danışdı, mənə Hariz ibn Osman xəbər verdi ki, Şəddad ibn Əvs belə deyərdi: Ey insanlar, Allahı verdiyi hökmdə ittiham etməyin, çünki O, möminə haqsızlıq etməz. Birinizə sevdiyi bir şey gəlsə, Allaha həmd etsin. Sevmədiyi bir şey gəlsə, ona səbir etsin və savabını Allahdan gözləsin. Çünki savabın ən gözəli Allah qatındadır.